મીડિયા, મુંબઈ અને મુકાબલો

મુંબઈ એટેક અને મીડિયાનો આંતક, બંને સેન્શેનલ જરુર હતાં પણ હુમલો બાહ્ય પરિબળો દ્વારા થયેલો જ્યારે મીડિયા તો આપણું પોતાનું.. તમે કહેશો કે મીડિયાએ કયાં કોઈ નિર્દોષ વ્યકિત પર ગોળીઓ ચલાવી છે. વેલ, આખ્ખી મુંબઈની મનોદશા હતપ્રભ કરી નાખી અને સાઈકોલોજિસ્ટસને મહિનાઓનો ધંધો અપાવી દીધો. તમે કહેશો કે, લોકોને જાણ પણ નહિં કરવાની કે શહેરમાં આવું કંઈક બન્યૂ છે ? જરૂર કરવાની એ જ મીડિયાનું કામ છે.. પણ એની રીતભાત હોય.. શું પીરસવું, કેવી રીતે પીરસવું વગેરે.. ૯/૧૧ વખતે એક પણ ચેનલે લોહી ન્હોતુ બતાવ્યુ. જો એ હકીકત સાવ સત્ય ના હોય તો પણ એ લોકોએ અરેરાટી તો નહીં જ ફેલાવી હોય. છાશવારે સરકારી સંદેશા પ્રસારિત થયા હતાં અને લોકોને મર્ગદર્શન પુરુ પડાતું હતું. અને કયાં આપણી આ કકળાટ ચેનલો ? મુંબઈકાંડ વખતે પણ અમેરિકન મીડિયા થેન્કસગીવીંગની રજાઓ હોય એક-બે દિવસ આ જ સમાચારોનો મારો રહ્યો (કારણ કે એ લંડનથી રિલે થતા હોય, લોકલ સ્ટાફને રજાનો મહત્તમ લાભ મળે.) પણ કયાંય લોહિનો ડાઘ જોવા ના મળ્યો. આનુ નામ તે શિસ્ત.

વેલ આ ખાલી ઈલેકટ્રોનિક્સ મીડિયાની વાત નથી, પ્રીન્ટ મિડિયા પણ કંઈ પાછળ નથીરહ્યુ. ઉદાહરણ જોઈએ છે?

શંકાસ્પદ જહાજને શોધી કાઢતુ ભારતીય નૌકાદળ

ઓબેરોય હોટેલમાં આઠ આતંકવાદી ઘૂસ્યા અને અરેરાટી ફેલાવે તેવા ફોટાઓ.. એકનો એક ફોટો બે વાર પણ ખરો..!

મીડીયા પાર્ટી પર હુમલો


મુંબઈ ખાતે છેલ્લા ચાર કલાકથી ચાલી રહેલી આતંક વચ્ચે મુંબઈ પોલીસ જવાનો નવ આતંકવાદીઓને પકડવામાં સફળ રહ્યાં હતા - આ છે ભાસ્કર ગ્રુપ અખબારોમાં પ્રસિધ્ધ સમાચાર.

દસથી વધુ સશસ્ત્ર આતંકવાદીઓએ તાજ હોટેલ પર કબજો જમાવ્યો

ગુજરાતી છાપુ હિન્દી સમાચારોને પણ કોપિપેસ્ટિંગ કર્યા !! ( कमांडो कार्रवाई के जरिए ओबरॉय होटल से 30 बंधकों को छुड़ा लिया गया है। वहां मुठभेड़ जारी है। नरीमन हा)


આવા બીજા કેટલાય નર્યા જૂઠાણા ટીઆરપીની લ્હાયમાં વેંચાય છે. સમાચાર સંસ્થા એ પોતે જ એક પાવર હોવો ઘટે. કોઈ આલિયો-માલિયો રાજકારણી કંઈ પણ બોલે, શું છાપવું એ તો સમાચાર સંસ્થાએ જ નક્કી કરવું રહ્યુ અને એમાથી જ એ ચેનલ કે છાપાની શોભા દીપી ઉઠશે. ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સની શોભા દુનિયાભરમાં આવી વિશ્વ્નિયતાથી ઉભી થયેલી છે. ટાઈમ્સ ઑફ ઈન્ડિયા (છાપુ, ચેનલ નહિં) મહદ અંશે સચ્ચાઈ રજુ કરવામાં સફળ રહ્યુ છતા એક હેલ્પલાઈન ચાલુ કરી મોટી સેવા કરી શક્યુ હોત. પણ સનસનાટી ફેલાવવી આપણે ત્યાં ખુબ સસ્તી છે. ૧૫-૨૦ હજારના પગારે આવું કરવાવાળા જોઈએ એટલા મળે છે, માલિકોને આ જ જોઈએ છે. એક રિપોર્ટમાં કોઈકે લખ્યુ પણ ખરુ કે હોટેલોનુ નજિકથી કવરેજ લોકલ ભાષાકીય સમાચાર સંસ્થાઓ આપ્તી હતી, અંગ્રેજી મીડીયાવાળા દૂર ઉભા રહી કવરેજ કરતા હતા.

ટાઈમ્સ ઑફ ઈન્ડિયાએ લખ્યુ કે અમારી સાઈટ પર એક મિલિયન હિટસ નોંધાઈ! આ કોઈ સમરાંગણ વાખતે લખવાના News ન્હોતા!

એક ફોરેઈન સમાચારપત્રમાં ખરુ કહ્યુ છે, ભારતમાં સરકારની સાથે સાથે મીડિયાની પણ આ પરિક્ષા છે ! આટલી મોટી હોનારત ચેનલોના આવા આક્ર્મણ પછી બની નથી, એટલે કેવી રીતે પરિસ્થિતિનો જવાબ આપવો એ નવું હતું. વેલ ઘણા છાપા-ચેનલો વર્ષોથી ચાલે છે પણ પહેલા કયારેય આટલી સ્પર્ધા ન હતી. એટલે બધા 'ઘાંઘા' થઈ ગયેલા દેખાતા હતા.

Most of the Indian television news channels have been around for less than five years. For some, the Mumbai siege, which began Wednesday night, was the first major event they had covered live, and they rushed to provide nonstop coverage to the riveted national audience.

Viewers’ feedback on coverage of the siege has been uneven. While millions of viewers remained glued to their screens for the latest information, some criticized the coverage in their blogs — irritated with the hyperbole and melodramatic rhetoric of some TV reporters.

From World Street Journal.

દિવ્ય ભાસ્કર સાઈટ પોણી રાત સુધી અપડેટ થતી હતી (ગુડ સ્ટાર્ટ..) પણ ઉપર આપેલા માત્ર થોડાક ઉદાહરણોથી ક્વોલિટી ના સમજાય હોય તો જ નવાઈ! આપણે ત્યાં ક્વોન્ટિટીની ડિમાન્ડ વધુ લાગે છે અને ગુણવત્તાને ગોળી વાગી ગઈ છે! ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સ જેવા માધ્યમોમાં એક આર્ટિકલ ૩-૪-૫ પત્રકારો ભેગા થઈ લખે છે, અને આપણે ત્યાં એક પત્રકાર ૩૦ 'આઈટમો' લખ્તો લાગે છે! સ્ટોરી અને આઈટમ સોન્ગ વચ્ચે દેખીતો ફેર હોય છે! જુઓ ઊદાહરણ -
India Acknowledges Errors in Security Response to Attacks

Somini Sengupta reported from Mumbai, India, and Jane Perlez from Islamabad. Reporting was contributed by Robert F. Worth and Jeremy Kahn from Mumbai; Hari Kumar from New Delhi; Salman Masood from Islamabad; Eric Schmitt from Washington; and Graham Bowley from New York.

અને આર્ટિકલમાં આપેલ ફોટો પણ જુઓ અને કયાં આપણા સમાચારપત્રોના ફોટા? આ સાઈટ સર્ચ કરી જુઓ મુંબઈ પર સર્ચ કરો, કેટલાય સમાચારો મળશે. દરેક સમાચારમાં એક-બે-ત્રણ ફોટા હશે પણ કયાંય લાલ લોહિ નહીં!!

આપણા છાપાઓ મન ફાવે ત્યારે જુની પડેલી સકારાત્મક અભિગમના લેખો ઠોક્યે રાખે છે, પણ તેઓ કયારેય વાંચે છે ખરા ? જૂઓ કેટલાક ઉદાહરણો..

For Heroes of Mumbai, Terror Was a Call to Action

આ Vishnu Datta Ram Zendeની સ્ટોરી વાંચો ખબર પડશે મોતને હથેળી પર લઈ આ માણસે કેટલાને બચાવ્યા હશે. હોટલોના સ્ટાફે કેટલાય જાન બચાવ્યા છે. આ બધા હિરોઝની વાતો છાપવામાં આપણા છાપાને કોણ રોકે છે ? જાહેરાતો ? મોદીની મીડિયાલક્ષી બે વાતોને ગોળી મારી આ છાપો, એમા છાપાની શાન છે. મોદી હોટલની નીચે પત્રકારોનું ટોળુ ભેગુ કરે એમા કોઈ જવાનોને કે કમાન્ડોનો પાનો ચડે એ વાતમાં કોઈ માલ નથી. ઉલ્ટાની આ લોકો ગીરદી કરે છે અને એ પણ આવા નાજૂક સમયે. આમની સિક્યોરીટીનો બોઝ, જાણે પેલા ત્રાસવાદીઓનો બૉઝ ઓછો હોય તેમ. પણ આ રાજકારણીઓને માથે ચૂંટણી દેખાઈ રહી છે એટલે બધા નાટકો થાશે.

એક નાનો સરખો બ્લોગે કેટલાયને મદદ કરી હતી અને એની નોંધ ફોરેઈન મીડિયામાં પણ છપાણી. આ બ્લોગ પરની કોમેન્ટસ વાંચો બોસ, આખ્ખે આખ્ખી રાત લોકો માહિતી મેળવવા અને સ્વજનો સુધી પહોંચાડવા ઝઝુમ્યા હતા. તો પછી આપણા મીડિયાએ ધાર્યુ હોત તો ઘણી મોટી સેવા કરી શક્યા હોત, પણ ..

એનિવે, લોકોનો આક્રોશ ટોચ પર છે અને સત્તાના સમીકરણો જરુર આવતી ચૂંટણીમાં બદલાશે. ( પ્રભુ ચાવલા કહે છે, બાબરી ધ્વંશ કરતા પણ મોટી અસર આ ચૂંટણીમાં આ ટેરર ઍટેકની થશે.) છતા પણ એ કહેવું અતિશ્યોકિત ભરેલું હશે કે બીજો કોઈ હૂમલો નહીં થાય.

મિત્રો, ખુબ ઝડપથી અને ઓછા સમયમાં આ બ્લોગ લખેલ છે એટલે ઘણી ભૂલો અને રફ ભાષામાં લખાયો છે, દરગુજર કરશો. પણ મારે જે કહેવાનું હતુ એ તો બરાબર જ કહેવાયુ છે!

સેલ્યુટ ફ્રોમ માય ડીપેસ્ટ હાર્ટ ટૂ ધ સોલ્જર્સ એન ધ પિપલ ઑવ અર નેશન વુ હેલ્પડ પિપલ વ્હેન થેય વ'ર ઈન નીડ ઑફ. જય હિન્દ.